Czy wydziedziczenie oznacza utratę zachowku?

Tak. Wydziedziczenie oznacza właśnie pozbawienie zachowku zstępnych (czyli dzieci, wnuków itd.), małżonka lub rodziców, a nie pozbawienie ustawowych spadkobierców ich udziału w spadku. Co to znaczy w praktyce? Czy wydziedziczenie w testamencie zawsze przekreśla szansę na otrzymanie zachowku? Na te i wiele innych pytań postaramy się udzielić odpowiedzi w poniższym tekście.

Wydziedziczenie w świetle prawa

Czy spadkodawca mógł wydziedziczyć dziecko, męża lub rodzica dlatego, że dana osoba nie spełniła konkretnych oczekiwań? Czy tzw. wykreślenie z testamentu zawsze oznacza, że ustawowy spadkobierca nie otrzyma zachowku? Odpowiedź brzmi: nie.

Zgodnie z art. 1008. Kodeksu cywilnego „Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:

1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych”.

Katalog sytuacji, w których spadkodawca może wydziedziczyć osobę ustawowo uprawnioną do zachowku jest, jak widać, ograniczony. Ustawodawca przewidział bowiem ewentualność, w której perspektywa otrzymania spadku lub wydziedziczenia mogłaby stać się narzędziem manipulacji. Nawet w przypadku, gdy spadkodawca sporządzi testament negatywny, wydziedziczenie nie musi być ważne – mówi ekspert z Kancelarii Radcy Prawnego „De Iure” w Siemianowicach Śląskich.

Kiedy osoba wydziedziczona otrzyma zachowek?

Aby wydziedziczenie było skuteczne, spadkodawca musi w testamencie wskazać powód pozbawienia danej osoby zachowku (art. 1009. k.c.). Spadkobierca wydziedziczony bezpodstawnie może więc dochodzić zachowku na drodze sądowej, powołując się na bezzasadność wydziedziczenia i taki proces wygrać – jeżeli przyczyna wydziedziczenia nie jest prawdziwa. Wydziedziczenie jest nieważne również w sytuacji, gdy spadkodawca przebaczył przyczynę uzasadniającą wydziedziczenie przed sporządzeniem testamentu. Zatem, aby wydziedziczenie było skuteczne, w testamencie negatywnym musi znajdować się uzasadnienie, a przyczyna musi istnieć w momencie sporządzenia oświadczenia i nie może być przebaczona.

Pozbawienie zachowku ustawowego spadkobiercy każe traktować go tak, jak gdyby nie dożył on otwarcia spadku. A to oznacza, że jeśli jest dzieckiem spadkodawcy, jego udział przechodzi na zstępnych, czyli wnuki spadkodawcy. Bez względu na okoliczności wydziedziczenia, możliwość uzyskania zachowku zawsze warto przedyskutować z prawnikiem.