Władza rodzicielska a opieka nad dzieckiem w świetle prawa

Rozwód to proces, podczas którego zostają podjęte decyzje nie tylko te dotyczące rozwiązania małżeństwa, ale również dotyczące małoletnich dzieci. W sytuacji, kiedy małżonkowie mają potomstwo, sąd musi dodatkowo określić, z kim dziecko zamieszka oraz kto będzie sprawował nad nim pełną władzą rodzicielską. W niektórych przypadkach konieczne będzie również ograniczenie lub pozbawienie rodzica pełni praw. Jak wygląda władza rodzicielska i opieka po rozwodzie? Wyjaśniamy.

Czym jest władza rodzicielska?

Władza rodzicielska to wszelkie prawa i obowiązki, które rodzice mają wobec własnych dzieci. Przysługuje ona każdemu rodzicowi do ukończenia przez potomstwo 18-roku życia. Według Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego opiera się ona na: pieczy nad dzieckiem, zarządzaniem jego majątkiem oraz reprezentowaniem małoletniego.

W czasie trwania małżeństwa obojgu małżonkom przysługuje takie samo prawo do podejmowania decyzji dotyczących dziecka, o ile Sąd we władzę rodzicielską z urzędu lub na wniosek któregoś z rodziców uprzednio nie ingerował. Sytuacja może jednak zmienić się w momencie rozwodu, zwłaszcza kiedy rodzice nie są w stanie dojść do porozumienia co do opieki nad potomstwem lub kiedy jeden z nich wyraźnie zaniedbuje swoje obowiązki lub ich nadużywa.

Na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej?

Podczas postępowania o rozwód i/lub dotyczącego orzeczenia o władzy rodzicielskiej (ograniczenie władzy, pozbawienie władzy, przywrócenie władzy) sąd bierze pod uwagę wyłącznie dobro dziecka. Na tej podstawie oraz mając na uwadze relacje rodzica z dzieckiem (więź), sytuacje rodzinną, majątkową, możliwości mieszkaniowe, Sąd ustala, z którym rodzicem małoletni będzie mieszkać. Rodzicowi, przy którym ustalono miejsce pobytu dziecka przyznawane jest prawo do podejmowania bieżących decyzji dotyczących spraw dziecka (opieka), natomiast inne kwestie związane np. z edukacją lub zdrowiem, muszą być dyskutowane przez oboje byłych lub jeszcze aktualnych małżonków.

Sąd może również powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka (np. decyzje o istotnych sprawach dotyczących dziecka lub określonego zakresu spraw np. edukacja, leczenie), jeżeli dobro dziecka za tym przemawia, a sytuacja nie wymaga pozbawienia rodzica władzy rodzicielskiej. Chodzi tu o mniejsze zaniedbania rodzica wobec dziecka, szczególnie te niezawinione lub o sytuację, gdy rodzice żyją np. w rozłączeniu, daleko od siebie, a dobro dziecka nie jest zagrożone. Co istotne, ograniczenie władzy nie wyklucza kontaktów rodzica z dzieckiem.

Kiedy ma miejsce pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Odebranie władzy jednemu z rodziców powoduje, że traci on prawa, jakie przysługują mu z tytułu władzy rodzicielskiej. Taka decyzja musi być jednak poprzedzona orzeczeniem sądowym w postępowaniu, w którego prowadzeniu, w tym przygotowaniu odpowiednich wniosków i dokumentów pomagają specjaliści z Kancelarii Radcy Prawnego Aneta Wasiluk.

Z pobawieniem władzy do rodzicielskiej mamy do czynienia:

• Gdy władza nie może być wykonywana z powodu trwałej szkody (np. choroby psychicznej rodzica, pozostawania na stałe za granicą, pozostawania w areszcie), 

• Gdy rodzic nadużywa władzy (przemoc fizyczna lub psychiczna, zły wpływ na dzieci),

• Gdy rodzic rażąco zaniedbuje obowiązki względem dziecka (nie płaci alimentów, nie realizuje kontaktów).

Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie jest równoznaczne z ograniczeniem kontaktów osobistych z potomstwem. Oprócz tego osobę pozbawioną władzy obciążą obowiązek alimentacyjny.